Gevangen achter een muur (deel 1)

Hoe hou je een blog leuk en luchtig als je het over een roerige periode van een stad wilt hebben? Kun je leuke woordspellingen maken terwijl je weet dat je in de stad mogelijk mensen tegen bent gekomen die het van zeer nabij meegemaakt hebben? Ik denk het niet, toch wil ik met jullie in deze blog delen wat we over de periode 1945-1991 hebben gezien.

Na de val van Berlijn in mei '45 wordt de stad verdeeld in vier sectoren. De Fransen, Britten en Amerikanen krijgen zeggenschap over het westelijk deel van de stad terwijl de Russen in het oostelijk deel het voor het zeggen hebben. Behalve over dit deel van Berlijn krijgen de Russen ook de zeggenschap over een groot deel van het Oosten van Duitsland. In 1949 wordt door de Sovjet-Unie de DDR in dit deel van Duitsland opgericht. Officieel is het Russische deel van Berlijn geen onderdeel van de DDR, maar dat is slechts op papier. In de praktijk wordt het oostelijk deel van Berlijn gezien als de hoofdstad van de DDR. De DDR is voor de Russen strategisch zo belangrijk dat een volksopstand voor meer vrijheden in juni 1953 met behulp van het Rode leger bloedig wordt neergeslagen. In het DDR-museum zien we hoe de Stasi de volledige controle over ieders leven probeerde te krijgen en houden.

Doet me denken aan mijn allereerste fototoestel, een Praktica MTL 3

In de stad zelf wordt de periode na 1961 goed zichtbaar. Om te voorkomen dat de DDR nog verder geïnfiltreerd zou worden door westerse spionnen, werd de Berlijnse muur opgetrokken. Hiermee werd het laatste "gat" in de grens tussen Oostblok en het kapitalistische Westen gedicht. Om heel West-Berlijn werd een gesloten grens gemaakt. 167 kilometer grens waarvan 45 kilometer muur. Men begon in de nacht van 12 op 13 augustus en enige weken later was de scheiding voltooid. Aan de Bernauerstrasse is een deel van de muur met aangrenzende stroken gereconstrueerd. Onderstaande foto toont deze reconstructie.

De foto toont allereerst de buitenmuur van 3,6 meter hoog, we staan dus hier in West-Berlijn. Vervolgens de "zone des doods", een keurig geharkt stuk grond waar de grenswachten een vrij schootsveld hadden. Zij hadden immers de opdracht om te schieten op alles en iedereen die zich in deze zone begaf. Naast deze zone loopt een weg, gebruikt om over te patrouilleren. Vervolgens een onder stroom staand hek. Tot slot nog een muur. Deze muur aan de oostzijde van de grens, de hoge muur aan de westkant is de daadwerkelijke grens tussen Oost- en West-Duitsland, ontbreekt soms als de buitenmuur langst bijvoorbeeld de rivier loopt. De muur is soms ook gewoon een gebouw. Ramen van de onderste twee verdiepingen werden dan dichtgemetseld. Op regelmatige afstand stonden er wachttorens, altijd bemand door grenswachten.

Bernauerstrasse toen

en nu (rode punt op de linker foto)

Vlak naast Checkpoint Charlie heeft de uit Oost-Duitsland afkomstige Yadegar Asisi een panoramaschilderij gemaakt van 60 bij 15 meter. Dit schilderij is gebaseerd op eigen observaties en honderden foto's. Indrukwekkend, zeker toen ik thuis onderstaande foto's bekeek.

En toen werd het allemaal anders

We fietsen de jongere geschiedenis in. Begeleidt door een gids fietsen we een hele dag langst de 'hoogtepunten' van Berlijn die te maken met de opmars en ondergang van het Derde Rijk.

Het is 1933, het dieptepunt in de wereldomvattende crisis. Het volk is ontevreden en kiest een nieuwe Rijkskanselier, Adolf Hitler. Hem hiermee meteen absolute en eeuwige macht gevend kan hij beginnen met de opbouw van zijn Derde Rijk. In navolging van de Romeinen en de Pruisen wil Hitler over de wereld heersen, een zeker grootheidswaanzin is hem dus niet vreemd. Al direct na zijn aantreden begint hij zijn strijd tegen alles wat niet Arisch is. In mei 1933 vinden overal in het land boekverbrandingen plaats. In Berlijn wordt on-Duitse literatuur uit de universiteitsbibliotheek op Bebelplatz verbrand. Een monument, een gat met lege boekenplanken in de grond herinnert hieraan. 

Universiteitsbibliotheek

Boekverbranding-monument

Hoe profetisch is de uitspraak van de Duits-Joods schrijver Heinrich Heine in 1820: "Waar men boeken verbrandt, verbrandt men uiteindelijk ook mensen". Indrukwekkend is het grote monument ter nagedachtenis aan alle vermoorde Joden. Misschien net zo indrukwekkend is het simpele bord bij de restanten van het Anhalter Bahnhof. Hiervandaan vertrokken de treinen met Berlijnse Joden (15000 van dit station, meer dan 50000 uit heel Berlijn) naar concentratiekampen. Op dit bord staan alle transporten die vanuit dit station vertrokken, inclusief het aantal mensen die weggevoerd werden.

Anhalter Bahnhof

Monument voor de Russische slachtoffers

Door de vele bombardementen en de strijd om Berlijn met de Russen is er niet veel meer uit deze periode terug te vinden. Het gebouw van de Luchtstrijdkrachten is echter vrijwel ongeschonden de oorlog doorgekomen. Hier zijn twee mogelijke verklaringen voor. Door de grootte was het gebouw vanuit de lucht een mooi baken voor de geallieerden dat ze boven Berlijn vlogen en dus hun bommen moesten laten vallen. Een andere verklaring kan zijn dat er een soort 'respect' was bij de geallieerden luchtmacht om niet het hoofdkwartier van de vijandelijke luchtmacht plat te gooien. Bewijzen voor een van deze opties zijn er echter niet. Misschien is het gewoon mazzel dat het gebouw nog overeind staat.

Hoofdkwartier Luftwaffe, nu belastingkantoor

De bunker waar Hitler op 30 April 1945 zelfmoord pleegde bestaat niet meer. Vrijwel direct na de oorlog is deze bunker vernietigd. Een bord markeert deze toch wel historische plaats op een verder alledaags parkeerplaats bij flats. Twee luchtaanval schuilplaatsen zijn als grote grijze klompen beton nog wel terug te vinden. 

Locatie van de Hitler-bunker

Bunker Schöneberger str.

Boros-bunker

Kom je ooit in Berlijn dan raad ik deze fietstour zeker aan. Naast dat het leuk is om door Berlijn te fietsen, zo leuk en veilig dat we zelf ook nog fietsen gehuurd hebben en rond hebben gefietst, is het ook heel leerzaam. Je ziet veel en je wordt ook op dingen gewezen die je anders misschien gewoon voorbijgelopen zou zijn.

Een groot geschiedenisboek

Lopend door een stad loop je door geschiedenis. Steden als Praag, Parijs en Londen hebben mij al eerder bekoord met prachtige gebouwen en monumentale panden. Maar lopen, en fietsen, door Berlijn is toch net iets anders.

Loop je in de andere wereldsteden door eeuwenoude geschiedenis, in Berlijn vindt je recente geschiedenis op bijna iedere hoek van de straat. Een geschiedenis die nog geen 100 jaar teruggaat. En waarvan ik mij zelfs nog een deel kan herinneren. Een geschiedenis die voor Olaf alleen nog maar uit de boeken kwam maar nu visueel wordt. Om het voor mijzelf een beetje overzichtelijk te houden hak ik de geschiedenis van Berlijn in vier tijdsvakken: de oude geschiedenis, het Derde Rijk, de DDR en modern Berlijn. Aan de hand van foto's neem ik jullie mee in onze verkenningen door het geschiedenisboek van deze geweldige wereldstad. 

Struikel je in andere wereldsteden over de oude geschiedenis, in Berlijn moet je wel beter zoeken. En als je dan voor een oud gebouw staat dan moet je je nog afvragen of het wel echt oud is. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is Berlijn veelvuldig gebombardeerd. En wat er toen nog overeind stond is tijdens de invasie van de Russen alsnog in puin geschoten
(oorspronkelijke foto van Jewgeni Chaldej).

In de zevende eeuw vestigde zich Slavische stammen op een doorwaadbare plaats bij de rivier de Spree. De naam Berlijn komt van het Slavische woord Berl hetgeen moeras betekent. Van deze vroege beschaving hebben we niets teruggevonden. Een aantal andere oudere gebouwen komen we geconcentreerd tegen rond de Dom. De Dom werd oorspronkelijk gebouwd in 1750 maar de huidige vorm is in de jaren tachtig van de vorige eeuw gereconstrueerd en is daarbij ook qua uiterlijk iets veranderd.

Twee andere bekende  oude gebouwen zijn de Brandenburger Tor en de Reichstag. De Brandenburger Tor (1788) ligt aan het einde van Unter der Linden (1575), een straat met 360 bomen en bijna net zoveel bouwkranen. De Reichstag (1894) is tijdens de oorlog bijna geheel verwoest en er was een grote reconstructie in de jaren negentig nodig om het weer geschikt te maken als zetel voor het parlement van het verenigde Duitsland. Toen is ook de glazen koepel op het dak toegevoegd. 

De koepel is van glas om de transparantie van het gebouw en hiermee de transparantie van het parlement en de regering te symboliseren. Het gewone volk begeeft zich in de koepel boven de volksvertegenwoordigers en kunnen hun werk van bovenaf controleren. Dit glasprincipe vindt je in heel veel regeringsgebouwen terug.

Men gaat in het herbouwen van oude monumenten behoorlijk ver. Voor ruim 590 miljoen wordt op dit moment het totaal vernietigde stadspaleis volledig herbouwd. Een mooi staaltje bouwkunde maar het controversiële van deze bouw onder de Berlijners is ook wel te begrijpen.

Wie is deze man?

Wat is dat nu voor vraag om een blog mee te beginnen? Nou, ik heb iemand eens horen vertellen dat de titel van een blog mensen nieuwsgierig moet maken, en dat probeer ik dus met deze vraag en foto. Maar ik stel de vraag niet zonder reden. Deze man komen we namelijk in ons hotel in Berlijn veelvuldig tegen. Niet in levende lijve, de beste man is al sinds 1987 niet meer onder de levenden hier op aard, maar wel met werken van zijn hand. 

Voor de vier nachten dat wij in Berlijn slapen heeft Annemiek, ere wie ere toekomt, een prima 4* hotel geboekt bij Neckermann. Los boeken via Booking.com en dan de treinreis ook apart regelen is duurder en veel meer werk. Ze heeft het Art'otel Berlin City West aan de Lietzenburgstrasse , deze straat loopt parallel aan de Kurtfürstendamm, voor ons gevonden. Een modern trendy hotel waar kunst een belangrijke rol in het interieur speelt. Kunst van bovenstaande man, die vooral bekend is van de kunststroming Popart. In de gangen maar ook in de kamer kom je reproducties van zijn werk tegen. Of je het nu mooi vindt of niet, herkenbaar is het zeker.

De kamer is fris, heel licht groen (te groen volgens Olaf), de badkamer strak en functioneel. Het ontbijtbuffet is continental dus niet verrassend maar ook prima verzorgd. Kortom een hotel waar het de komende dagen in de avond en nacht prima vertoeven is.

P.S. Ik weet niet of de Duitsers bekend staan om hun "Grundlichkeit" of "Punklichkeit" (volgens mij schrijf je dit anders maar heb even geen idee hoe, maar jullie snappen het vast wel)? Maar van beiden merken we niet al te veel. De trein had gisteren in Nederland nog maar een kwartier vertraging, eenmaal in Berlijn aangekomen waren we drie kwartier later. En van de weersverwachting voor Dinsdag klopt ook niets, het voorspelde regenachtige weer was gewoon de hele dag miezerig en soms zelfs gewoon regen.

O ja, voor wie Flappie deze trip mist. Hij is er dit keer niet bij, de koffer zat zo vol dat hij er niet meer fatsoenlijk in kon. Hij kon mee maar dan had hij erg opgefrommeld moeten worden en daar had hij even geen zin in. Volgende keer misschien.

En nu vergeet ik toch bijna te vermelden, voor de niet kunstkenners onder mijn lezers, dat de man op de foto Andy Warhol is.

 

Westwaarts om in het Oosten uit te komen

Of: dat principes er ook zijn om wel eens aan de kant geschoven te worden.

Deze twee zinnen zijn het begin van een nieuwe blogserie. In woord en beeld wil ik met jullie de belevenissen van onze zomervakantie delen. Laat ik met de principes beginnen. In principe gaan we nooit twee keer naar dezelfde plaats op vakantie. Voor mij is het een schrikbeeld om ieder jaar naar dezelfde camping of plaats af te reizen al is het nog zo mooi. Voor hetzelfde geld zit je 100 kilometer verder op en kun je nieuwe dingen zien. Maar wat doe je moet zo'n principe als Olaf graag samen met mij een stedentrip wil doen. En dan graag naar een stad waar hij nog nooit is geweest, maar ik dus wel. Ga je dan principieel zijn? Ga je dan roepen 'Leuk bedacht maar dat doen we niet'. Nee, zelfs ik doe dat niet. Ik gooi mijn principe even aan de kant en reis samen met Olaf naar de stad van zijn wens.

De vervoersmiddelen die we gedurende vijf dagen gebruiken zijn de bus, trein, metro en fiets. We beginnen met de bus, een gewone niet speciale stadsbus die ons op maandag 13 juli naar het NS station van Zwolle brengt. Daar nemen we de trein naar Amersfoort.  Daar moeten we 40 minuten wachten op de volgende trein die ons oostwaarts zal brengen. Even slaat de schrik me om het hart als ik een ontruimingsalarm hoor. NS-personeel loopt in walkie-talkie pratend langst het perron. Gelukkig is het een alarm van een naast het station gelegen kantoor en is het na 10 minuten weer stil. Met een vertraging van een kwartier komt de trein binnen en gaan we op zoek naar onze plaatsen, wagon 8, stoel 35 en 37. De stoelen zijn vanuit Amsterdam alvast voorverwarmd door twee Duitsers. Die hebben niet gereserveerd en zullen de rest van de reis waarschijnlijk moeten blijven staan. 

Een wandeling door het gangpad gaat nog wel maar als je eenmaal bij de tussenportalen bent dan wordt het een hindernisbaan. Overal zitten, staan, hangen jongeren. Maar waarschijnlijk helpt mijn grijze haar en maken ze, onder het uitspreken van verontschuldigingen zoveel als mogelijk plaats. Ouder zijn heeft dus zeker ook zijn voordelen. Het is verder stil in de trein. De meerendeels jonge reisgenoten slapen naar waarschijnlijk een zwaar weekend in Amsterdam.

Buiten regent het maar de verwachtingen voor de komende dagen zijn goed. Via Almelo denderen we de grens met onze Oosterburen over.  600 kilometer en 6 uur later komen we aan bij onze eindbestemming. De stad die ik in 2007 al een keer samen met Annemiek bezocht. Toen een lang weekend, nu bijna een week. En met alleen Olaf als reisgenoot.  Annemiek hebben we thuis gelaten. Maar maken jullie je vooral geen zorgen, met onze relatie cq huwelijk is niets mis! Olaf wilde gewoon graag een keer samen met z'n vader op pad, net zoals zijn broer dat ook wel eens heeft gedaan. Annemiek gaat een paar dagen met haar ouders fietsen en heeft in september nog een weekje Griekse zon, mits niet verkocht aan de Russen of Chinezen, te goed.

De stad die we de komende week gaan verkennen is de stad die zowel het begin als het einde van de Tweede Wereldoorlog heftig heeft beleefd. Een stad die decennia lang verdeeld was maar nu weer de trotse hoofdstad van Duitsland is. De stad waar Het klein orkest zo mooi over zong. De stad van de beer en de Ampelmann. We zijn in Berlijn!

Het grote vertrek

3360 kilometer en 300 meter, 21 etappes, 198 mannen in dienst bij 22 ploegen.

13,8 kilometer tijdrit, 15000 dranghekken, 13 mensen per strekkende meter. 

En de kleur is geel.

Je moet de afgelopen periode of niet in Nederland geweest zijn of onder een steen gelegen hebben als je niet weet waar deze blog over gaat. Zelf als je niet van sport, wielrennen in het bijzonder, houdt dan zal het je niet ontgaan zijn dat de Tour de France 2015 begonnen is. En dit jaar begon de grootste wielerkoers ter wereld in Utrecht. Een mooie gelegenheid om deze kermis eens van dichtbij mee te maken.

En een kermis is het. Op vrijdagmiddag zijn we al in Utrecht en we zien de opbouw van de finish. Parkeer een trailer. Druk op een paar knoppen en je hebt een twee verdiepingen hoog, kamerbreed VIP lounge aan de finishstreep. Nog een knop en je hebt een televisiescherm met een oppervlakte waar menig student niet eens een kamer van heeft. In de Jaarbeurs staan de auto's van de reclamecaravan te glimmen. Op ons gemak kunnen we alles goed bekijken. Een gemiddelde zondag op het Centraal station is drukker. Er is een prettige, ontspannen sfeer, we bekijken de opbouw van 'Village depárt', we genieten. 

	Contador
	Nog even inrijden

Op zaterdag begeven we ons op tijd vanuit Nieuwegein, overnacht bij zus, met de tram naar Utrecht. Het is nog rustig en al komen er gedurende de dag steeds meer mensen bij, onprettig druk wordt het niet. Iedereen heeft het naar de zin. We lopen langst de rennersbussen. Vanuit de materiaaltrucks, een rijwielhandelaar zal er stinkend jaloers op zijn, worden de fietsen klaar gezet. Renners zelf zijn er nog niet.

De eerste renners komen om 11 uur het parcours op. Verkennen van de route, kijken hoe de bochten aangesneden kunnen worden en waar de hobbels zitten. Kunnen ze meteen de benen een beetje opwarmen. Geeft mij even de gelegenheid om te oefenen met foto's maken en dat is wel nodig, tjonge wat rijden die mannen hard, zelf als ze alleen nog maar aan het inrijden zijn. We verplaatsen ons langst de route, het is overal druk maar met wat moeite kun je nog wel een plaatsje langst het hek bemachtigen.

Om half 1 komt de reclamecaravan langst. Lief glimlachende meisjes, veilig vastgesnoerd in een tuigje gooien allerlei prullaria richting publiek. We vangen een sleutelhanger en een brillenpoetsdoekje. Uit huizen klinkt muziek, mensen staan met hun voeten in een badje. Het is warm maar goed uit te houden. We lopen een stukje verder en vinden een mooie plaatsje in de schaduw langst het hek. Even zitten, wachten op de eerste renner.

Om 2 uur start de eerste renner. Voordat we deze renner, Teklehaimanot, zien horen we dat hij er aankomt. Gedragen door  een geluidsgolf van gejuich flits hij langst. En deze golf blijft tot de laatste man langst komen. En we doen (meestal) mee. Omdat ze om de drie minuten starten is het soms ook even stil. Maar we vervelen ons geen moment. Komt er een Nederlander langst dan is het geluid wat op ons afkomt twee keer zo luid.  Vet kippenvel hebben we bij een doorkomst van een Nederlander, geen idee wie, als we net onder een spoorbrug staan. Het gejuich en geklap, schitterend!!

De eerste renner	Gesink	Dennis, de winnaar van vandaag
Ten Dam	Hollenstein	Tankink

Na zo'n vier kilometer langst het parcours gelopen te hebben zijn we twee uur verder. We gaan via de andere kant van de straat terug. En de juichgolf blijft tot de laatste renner maar aanhouden. We zien de latere winnaar Dennis voorbijkomen. En bij de start kunnen we nog een aantal toppers, het is inmiddels na vijf uur, de top 10 gaat van start, zien. Dwars door de Jaarbeurs gaan we nog bij de finish kijken. Hier is het druk maar met een beetje geluk kijkt Nibali, de winnaar van vorig jaar, recht mijn lens in. 

Wat je als tv-kijker nooit realiseert is hoe een camera na de finish bij een renner terecht komt. Stel je voor, je rijdt ruim 54 km/uur op een fiets en je bent gefinisht. Dan is het laatste waar je aan denkt is meteen in de remmen knippen om de pers te woord te staan. Je laat je lekker uitrijden. Met als gevolg dat er een horde pers, schrijvende en tv, achter de renner aan moeten rennen om de eerste vraag te kunnen stellen:"Wat gaat er nu door je heen?" Een koddig gezicht om al die mensen achter een mannetje op een fiets aan te zien rennen. En zodra de laatste renner over de finish is wordt, spreekwoordelijk, het dundoek van de finish al neergehaald. De hele kermis moet morgen immers tig kilometer verderop weer klaar staan. En dat 21 dagen lang! Het is niet alleen voor de renners hard werken.

Froome wordt na zijn rit bestormd

We gaan supertevreden met een camera vol foto's (750, na uitzoeken zo'n 150) naar huis, dit was een evenement wat we niet hebben willen missen. Ieder voordeel heeft echter ook zijn nadeel. We kunnen het bezoeken van de proloog van de tour van onze 'dit wil ik ooit nog een keer doen'-lijst afstrepen. Er komt alleen een nieuwe voor terug: de finish in Parijs, daar willen we ook een keer bij zijn. 

En de laatste renner, Nibali